Zrowastanjenje wjesele wozjewjeć

Serbske Nowiny - Předźenak18. April 2019


Fotos: Karsten Nitsch - Spreefotograf

Tradicija jutrowneho spěwanja w Slepjanskej wosadźe přez młodu generaciju dale žiwa

Rano w pjećich, krótko do switanja, hromadźa so wone w Slepjanskej cyrkwi. Žony a holcy w połžarowanskej drasće ewangelskich Serbow wokoło Slepoho wozjewjeja symbolisce při spěwarskich ławkach wjesołe poselstwo wo zrowastanjenju Jezusa Chry­stusa. Spěwaja stajnje zaso kěrluše, jutrowne pěsnje wo zrowastanjenju w slepjanšćinje kaž „Na prěnim dnju po so­boće“. „Narodna drasta dyrbi trjechić. K tomu słušeja zelena suknja, běły šórcuch, tołsta čorna kapa, zelena hawba, běły čěpc, lapa – čorne wołmjane rubiško – a čorny štryntušk jako znamjo žarowanja w póstnym času. Je to přez lětstotki daledawana typiska połžarowanska drasta pola nas w Slepjanskej wosadźe“, wuswětla­ Elvira Rathnerowa, čłonka tamnišeho towarstwa Kólesko. Wot lěta 2014 towarstwo tradiciju jutrowneho spěwanja pěstuje.

„Hdy je nałožk docyła nastał, njehodźi so jasnje dopokazać“, praji předsyda Kóleska­ Hartmut Hančo. „Woprawdźitosć pak je: Jutrowne spěwanje pochadźa z časa wobchodźenja polow a zahonow. Dźěše wo wobkročenje a wottykanje polow. K prěnjemu pisomnemu dopokazej zapołoženja hranicow zahonow w Slepjanskej wosadźe dóńdźe 1864 we wobłuku regulacije knježich a burskich wobsydstwow mjez wobsedźerjom Mužakowa a burami ze Slepoho.“

Spěwanje, tak Hartmut Hančo wu­zběhnje, njecharakterizuje jenož jutry, ale cyłe cyrkwinske lěto. K mnohim přiležnosćam su młode holcy spěwali. „To započa so z póstnym časom, dźěše z jutrami dale a sahaše hač do nazymy k přazy“, Elvira Rathnerowa rozłožuje. „Ke kwasam, při pólnym dźěle, wo­žně, ale tež při žarowanskich padach bu spěwane.“ W spěwanju je něšto hłuboke nabožne a zwjazowace. Wo tym swědči tež tradicija jutrowneho spěwanja. Matej Handrik, wot lěta 1892 do 1934 farar w Slepom, bě wokoło lěta 1900 wo tym pisał. Z 18 lětami, tak wón notěrowaše, přistupichu młode žony spěwnemu zhromadźenstwu wsy a je z 28 lětami zaso wopušćichu. Štóž bě „nječestny“ – měješe na přikład njemandźelske dźěćo – njesmědźeše sobu spěwać. We wšěch wsach wosady bě nałožk jutrowneho spěwanja kruće zakótwjeny. Mějachu krute čary a dokładnje postajeny wotběh pěsnjow. Wot połnocy hač do zažneho ranja spěwachu młode žony před kóždym domom. Při spěwarskich ławkach na kóncu pozastachu. Tam je so jutrowne spěwanje tradicionelnje zakónčiło. „Kóžda wjes měješe swójske spěwarske ławki“, Hartmut Hančo powěda. „Jenož w Slepom mějachu – wulkosće sydlišća dla – dwě małej a dwě wjetšej skupinje. Kóždu skupinu nawjedowaše kantorka. To bě ta žona, kotraž móžeše najlěpje spěwać, kantorić a je teksty wěsće wob­knježiła.“ Hač do 1956 – z přestawkami we wójnskich a powójnskich lětach – bě nałožk jutrowneho spěwanja w Slepom žiwy. Wobydlerjo so stajnje na nje wje­selachu. „Při tych domach, hdźež so ‚wjesoły podawk‘ připowědowaše, su něšto wjac spěwali. W tych, hdźež mějachu ­žarowanske pady, njezanjesechu žane haleluja. Tak je to farar Handrik wobswědčił.“

W Rownom su nałožk 1993 wožiwili. Iniciatiwa wuchadźeše tehdy wot wučerki na wuměnku Lenki Nowakoweje. Z třinaće žonami bě wona w nowembru 1990 skupinu Slepjanske kantorki załožiła. Wot 1993 hajachu wone kóždolětnje nałožk jutrowneho spěwanja. Před něhdźe dwaceći domami w Slepom a Rownom wone w jutrownej nocy spěwachu. Krótko po doklinčenju poslednich zwukow cyrkwinych zwonow započachu wone pola Karla-Heinza Lejnika. Rano zahe zakónčichu spěwanje w Rownom při spěwarskich ławkach. Slědowaše stajnje swjećenje zrowastanjenja w Rownjanskej kěrchowskej kapałce. ­„Jutrowne spěwanje je žiwy ewangelski nałožk. Z jutrownymi pěsnjemi a kěrlušemi w slepjanskej narěči wozjewjamy po­selstwo wo ‚woprawdźitym zrowastanjenju Jezusa Chrystusa‘“, měni Gertrud Hermašowa z Rownoho, sobuzałožerka Slepjanskich kantorkow a hač do dźensnišeho aktiwna jutrowna spěwarka. Zhromadnje z Elviru Rathnerowej stara so wona wo składowanje Slepjanskeje narodneje drasty a jeje hotowanje k jutrownemu spěwanju.

Gertrud Hermašowa znaje nałožk hižo wot časa dźěćatstwa. Z pjeć lětami bě jako holčka jutrownym spěwarkam při woknje stejo připosłuchała. To je sej hłuboko do pomjatka zaryła. „Tehdy spěwachu holcy před kóždej chěžku. Sobu spěwali su holcy-konfirmandki hač k žonam krótko do kwasa“, wona powěda. Na dobre wurjekowanje, wěstotu w melodiji a wěstotu we wustupowanju su Slepjanske kantorki stajnje wulku wažnosć kładli. Dźensa skupina bohužel wjace njewobsteji. 2013 dyrbješe jutrowne spěwanje chorosće a kruteje zymy dla wupadnyć. „2014 běchu jenož hišće štyri kantorki, kotrež móžachu jutrowne spěwanje přewjesć. Naše towarstwo Kólesko je so jim z třomi dalšimi žonami přidružiło“, dopomina so Elvira Rathnerowa. W lěće 2015 su nimo dorosćenych z Kimberly Stuckasec, Rebeccu Friemelec, Annu Bertonec a Rebeccu Rathnerec prěni raz tež štyri konfirmandki sobu spěwali. Fararka Jadwiga Malinkowa je zwisk k młodostnym nawjazała. „Po tym zwěsćich, zo dyrbimy něšto změnić, dyrbi-li nałožk žiwy a tež młodej generaciji atraktiwny wostać.“ 2016 njebě žane jutrowne spěwanje. Lěto na to pospytachu nowy spočatk.

Jutrowničku rano w pjećich, krótko do switanja, so tehdy jutrowne spěwarki direktnje při Slepjanskej cyrkwi zetkachu. Tam, hdźež stejachu něhdy spěwarske ławki, spěwachu wone tam nětko jednu hodźinu intensiwnje jutrowne pěsnje a kěrluše wo zrowastanjenju. Z Rebeccu Rathnerec ze Slepoho, Johannu Klaukec z Dźěwina (Groß Düben) a Leonie Wendelec z Rownoho běchu znowa tři młodostne mjez nimi. „Tónle nowy spočatk – na jednu hodźinu wobmjezowany – bě so poradźił. Wón je nas jara hnuł. Po jutrownym spěwanju wobdźělichmy so w Rownjanskej kapałce na swjedźenju zrowastanjenja“, rozprawja Elvira Rathnerowa. Loni běchu mjenowane tři młodostne znowa pódla. Z Lauru Bertonec ze Slepoho přidruži so jim samo dalša šulerka. „Žro nałožka – wo­zjewjeć poselstwo zrowastanjenja – wostanje zachowane. Z hodźinskim spě­wanjom při cyrkwi móža tež zajimcy ­jutrowne spěwanje dožiwić.“ Elvira Rath­nerowa podšmórnje: „Njeje pak to žadyn zjawny wustup. Nałožk wostanje ćicha nutrnosć wozjewjenja dobreho poselstwa wo zrowastaću. Moje wutrobne přeće je, zo my dorosćene zhromadnje z předkonfirmandkami nałožk lěto wob lěto dale hajimy. Tak wjedźemy młodostne k tradiciji. Jutrowne spěwanje ma za nje česć a dostojnosć być.“ Hišće lětsa chce towarstwo Kólesko zhromadnje ze Slepjanskej ewangelskej wosadu spěwarske z kěrlušemi wudać. Wobsahować maja wone něhdźe 50 kěrlušow, mjez druhim tež 15 póstnych a jutrownych, kotrež móža žony potom jutry rano při Slepjanskej cyrkwi zanošować.

Fararka Jadwiga Malinkowa podpěruje prócowanje, tradiciju dale wjesć. „Hdyž rano cyle zahe, hdyž je hišće ćma, hłosy jutrownych spěwarkow słyšu, so za mnje jutry započinaja. Tón dźeń je połny bohosłužbow a zetkanjow, ale nutrnosć jutrownych spěwarkow je mi najrjeńše wozjewjenje jutrowneho poselstwa, je swjatočne a hnujace“, Jadwiga Malinkowa podšmórnje. „Wjeselu so, zo so kóžde lěto tež někotre młode holcy za to horja. Tak wuknu wone zdobom serbske kěrluše swojich wowkow, a tak tradiciju dale pěstuja.“

Andreas Kirschke

SB slěpjańšćina – Schleifer Sorbisch DEDeutsch – němski